Çevre Kirliliği Parkinson Hastalığına Zemin Hazırlıyor

Parkinson hastalarının sayısı Türkiye’de 200 binin üzerinde. Çevre kirliliği, tarım ilaçları, kuyu suyu parkinson riskini artırıyor. Detaylar uzman açıklamaları ile Sağlıkta Haber’de

Çevreyi Temiz Tut Parkinsonu Uzak

Çevre kirliliğinin Parkinson hastalığı riskini artırdığına dair giderek artan bilimsel kanıtlar bulunuyor. Özellikle hava kirliliği, tarım ilaçları ve ağır metaller gibi çevresel toksinlerin, nörodejeneratif bir hastalık olan Parkinson’un gelişiminde rolü bilimsel olarak gözler önüne seriliyor.

Parkinson Hastalığının Tedavisinde Umut Veren Çalışmalar

Parkinson hastalığının tedavisinde pek çok umut veren bilimsel çalışmalar yapıldığını belirten uzmanlar, erken teşhisin hastanın yaşam kalitesinde oldukça büyük bir etkisi olduğuna da dikkat çekti. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Murat Emre ve Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde görev yapan Nöroloji Prof. Dr. Okan Doğu, konu ile ilgili dikkat çekici bilgiler paylaştı.

Parkinsonun Nedeni Tam Olarak Bilinmese de…

Nörodejeneratif hastalıklar olarak nitelenen Parkinson hastalığı, beyinde belli bir grup hücrenin, henüz tam olarak bilinmeyen sebeplerden dolayı, yavaş yavaş ölmesi sonucu ortaya çıkan hastalıklardan biridir. “Parkinson hastalığında, beyinde dopamin denen maddeyi üreten hücrelerin yavaş yavaş ölümü söz konusudur. Beyinde dopaminin azalması sonucu hareketler genel olarak yavaşlar, yürüme yavaş, öne eğik ve küçük adımlı bir hale gelir. Yavaşlığa kaslarda katılaşma, ellerde, bazen bacaklarda istirahat halinde ortaya çıkan bir titreme eşlik eder. Hareketle ilgili bu belirtilerin yanı sıra hastalarda duygudurum bozuklukları, kabızlık gibi sorunlar, ileri yaşlarda zihinsel bozulma da ortaya çıkabilir” şeklinde konuşan Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Murat Emre risk faktörleri ile ilgili çarpıcı bilgiler verdi:

“Bugüne kadar yapılan çalışmalar çevre kirliliği, tarım ilaçlarına maruz kalma, kuyu suyu kullanımı gibi bazı çevresel faktörlerin yanında ciddi kafa travması geçirmiş olmanın Parkinson riskini artırdığını göstermiştir. Kahve ve sigara kullanımı ise hastalık riskini artıran faktörler arasında yer alır. Hastalığın genetik formları da vardır, ancak bu grup tüm hastaların %5-10 arası bir grubunu oluşturur.”

Parkinsonda Erken Teşhisin Önemi

Erken teşhisin birçok önemli faydası olduğunu da vurgulayan Prof. Dr. Emre, öncelikli hedefin tetkikler yoluyla hastalığın benzerlerinden ayırarak, doğru tedaviye başlamak ve gerekli yaşam tarzı önlemlerini almak olduğunu dile getirdi. “İlaç tedavisinin gecikmeden başlanması, beyinde dopamin eksikliği sonucu oluşacak bazı değişikliklerin önüne geçilebilir. Uygun tedaviyle hastanın yaşam kalitesi erken dönemden itibaren iyileştirilip daha uzun bir süre işlevsel kalması sağlanabilir” şeklinde konuşan Prof. Dr. Emre, hastalığın tedavisi ile ilgili şunları söyledi: “Bugün elimizde bulunan ilaçlarla hastalığın belirtilerini büyük ölçüde gidermek, hastanın normal ya da normale yakın bir işlevselliğe kavuşmasını sağlamak mümkündür. Bu ilaçlar beyindeki dopamin seviyesini yükseltir veya onun etkisini taklit ederler.”

Akıllı Saat Uygulamaları Parkinson Takibinde Faydalı mı?

Günümüzde kullanım oranı artan akıllı saatler, özellikleri ve eklenen uygulamalar sayesinde sağlıklı yaşam konusunda birer yardımcı haline geldi. “Son yıllarda kişinin motor becerilerini, hareket sıklığı ve hızını, titremeyi akıllı saatler ya da sensörlerin kullanıldığı daha kompleks cihazlarla uzaktan izlemek mümkün hale gelmiştir. Bu yöntemlerin avantajı kişinin günlük hayattaki performansını kendi ortamında ve tüm gün boyunca değerlendirmeyi mümkün kılmalarıdır” şeklinde konuşan Prof. Dr. Emre, özellikle klinik çalışmalarda denenmekte olan ilacın etkinliğinin ölçülmesinde ya da tedaviye verilen cevabın gün içinde değişkenlik gösterdiği hastalarda, ilaç dozlarını ayarlanmasında bu yöntemler önemli avantajlar sağlar” bilgisini verdi.

Türkiye’de Parkinson Hastalığının Görülme Sıklığı Artıyor

Toplumların giderek yaşlanması ile birlikte Parkinson hastalığının görülme sıklığında artış yaşandığını belirten Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde görev yapan Nöroloji Prof. Dr. Okan Doğu, ülkemizde de aynı riskli artışın geçerli olduğunu vurguladı.

Parkinson Yaşlandığımız İçin Artmadı

Prof. Dr. Doğu, sözlerine şöyle devam etti: “Fakat hastalık sayısındaki artışı sadece yaşlanmanın artması ile açıklayamıyoruz; bunun yanı sıra son yıllarda çevresel risk faktörlerinin Parkinson hastalığının oluşması üzerindeki etkilerine ilişkin çok kuvvetli kanıtlar var. Hava kirliliği, gıda kirliliği, maruz kaldığımız toksinler ve hatta tükettiğimiz su ve sütlerde bulunan zararlı içerikler Parkinson hastalığına yatkınlığı artırmaktadır. Parkinson hastalığı 65 yaş üzeri toplumda %1 sıklığında görülen bir hastalık ve yaş ilerledikçe bu sıklık oranları daha da artmakta, 80 yaş üzerinde yüzde beşlere kadar çıkmaktadır. Ülkemizde ise 150 ila 200 bin civarında Parkinson hastası olduğunu tahmin ediyoruz.”

Omuz Ağrısı Parkinson Hastalığı Belirtisi Olabilir!

Henüz hastalığın tamamen ortadan kaldırılmasını sağlayan bir tedavinin söz konusu olmadığını ancak günümüzde çok güçlü tedavi seçenekleri olduğunu da sözlerine ekleyen Prof. Dr. Doğu, “Örneğin bir çalışmada, bir grup Parkinson hastasına uygulanan yeni bir antikor tedavisinin hastalık seyrinin yavaşlattığı gösterildi. Bu nedenle tedaviye dair umutlu olmak için elimizde çok neden olduğunu düşünüyorum.”

Parkinsonun Belirtileri Neler?

Dünya çapında yapılan araştırmalar ve tedavide gelinen gelişmelerle birlikte ülkemizde de bu tedavilere erişimin çok iyi bir noktada olduğunu belirten Prof. Dr. Doğu, önemli bir uyarıda bulundu: “Hastalık şüphesi olanlar ilk olarak elbette bir nöroloji uzmanına başvurmalı. Çünkü hastalığın bazı başlangıç belirtileri titreme ya da hareketlerde yavaşlama şeklinde olmayabiliyor; örneğin omuz ağrısı, koku duyusunda azalma ya da kayıp, kaygı bozukluğu ve depresyon, kabızlık gibi belirtilerle de ortaya çıkabiliyor.”

Parkinson’un Gelişiminde Çevre Kirliliğinin Rolü

Parkinson’un gelişiminde çevre kirliliğinin rol oynadığına dair bazı önemli bulgular:

1. Hava Kirliliği ve Parkinson

• Partikül Madde (PM2.5): Araştırmalar, ince partikül maddeye (PM2.5) uzun süreli maruziyetin beyin iltihabını tetikleyerek dopaminerjik nöronların hasar görmesine yol açabileceğini gösteriyor.
• NO2 ve Ozon: Azot dioksit (NO2) ve ozon gibi kirleticilerin de nöronal stresi artırdığı ve Parkinson riskini yükselttiği belirtiliyor.
• Örnek Çalışma: 2023’te Neurologydergisinde yayınlanan bir araştırma, hava kirliliği yüksek bölgelerde yaşayanlarda Parkinson görülme sıklığının %25 daha fazla olduğunu ortaya koydu.

2. Parkinson ve Tarım İlaçları (Pestisitler)

• Paraquat ve Rotenon: Bu kimyasallar, mitokondriyal disfonksiyon ve oksidatif stres yoluyla dopamin üreten nöronları öldürebiliyor.
• Meta-analizler: Pestisitlere maruz kalan çiftçilerde Parkinson riskinin 2-3 kat arttığı gözlemlenmiş.

3. Parkinson ve Ağır Metaller

• Kurşun ve Manganez: Özellikle endüstriyel bölgelerde bu metallere kronik maruziyet, nörotoksik etki yapabiliyor.

4. Mekanizmalar

• Alfa-sinüklein Birikimi: Toksinler, Parkinson’un patolojik özelliği olan anormal protein birikimini (Lewy cisimcikleri) tetikleyebilir.
• Nöroinflamasyon: Kirleticiler, mikroglial aktivasyonu artırarak nöronal hasara yol açabilir.

5. Parkinsonu Önleme ve Politikaları

• Hava Kalitesi İyileştirme: PM2.5 sınır değerlerinin düşürülmesi öneriliyor.
• Pestisit Kısıtlamaları: Avrupa Birliği, paraquat gibi bazı kimyasalları yasakladı.
• Kişisel Önlemler: Yüksek kirlilik günlerinde dışarı çıkmamak, filtreli maske kullanmak ve organik tarım ürünlerini tercih etmek riski azaltabilir./ Sağlıkta Haber