Bulaşıcı Stres Nedir? Ne Hızla Bulaşır?

Bulaşıcı stres, giderek yaygınlaşıyor. Streste bulaşır mı demeyin. Uzmanlar, stresin bulaşıcı olduğunu söylemekle birlikte yıkıcı gücünden dolayı uyarıyor. Sağlık Haber‘de stres bulaşından nasıl korunacağınızın püf noktalarını sıraladık…

Bireyin tehdit edici çevre unsurlarına karşı gösterdiği tepkinin stres olarak tanımlandığını ifade eden uzmanlar, stresin bulaşıcı olduğunu ve baş etme mekanizması öğrenilmediğinde sağlığımız açısından yıkıcı etkilere yol açtığını söylüyor.

Bulaşıcı Stres Nedir?

Bulaşıcı stres (İng: Stress contagion), bir bireyin veya grubun stresinin, başka bir bireye veya gruba, tıpkı bir virüs gibi “bulaşması”, yayılması durumu. Bu, fiziksel olarak temasla değil, duygusal ve psikolojik kanallarla gerçekleşen bir süreç.

Stresin öğrenmeyi de zorlaştırdığını vurgulayan Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Dr. Yıldız Burkovik,  stres anında kalp atışında hızlanma, mide bulantısı, titreme ve baş dönmesi gibi etkilerin görüldüğüne dikkat çekiyor. Psikolog Burkovik, stresi azaltmak için fiziki egzersizler yapılmasını, müzik dinlenilmesini, aileden destek alınmasını tavsiye ediyor.

Uzman Klinik Psikolog Dr. Yıldız Burkovik, stresin oluşmasına neden olan faktörler ve etkileri hakkında değerlendirmelerde bulundu, tavsiyelerini paylaştı.

Stres Ne Kadar Bulaşıcıdır?

Bireyin tehdit edici çevre özelliklerine karşı gösterdiği tepkinin stres olarak tanımlandığını belirten Psikolog Burkovik, “Stres bulaşıcıdır. Çalışan bir kişiyi etkileyen bir durum varsa diğer kişilere de yayılır. Bu durum domino taşları gibidir. Baş etme mekanizmasını öğrenmedikçe arka arkaya gelen darbeler ya da darbe olarak görülen şeyler kişileri yıkar ve kişi kendini en şanssız kişi olarak görür ve kendini bırakır. Stresle baş etme öğrenilmez ise ev ve sosyal çevre ile iletişim bozulur, iş yerinde verimlilik azalır, işten çıkarılma ve istifalar görülür. İşveren doğru bir strateji uygulamazsa kayıplar kaçınılmaz olur” dedi.

Bulaşıcı Stres Nasıl Çalışır?

Bulaşıcı stresin bir çalışma trafiği var. Beynimiz, özellikle de sosyal bağlar kurmamızı sağlayan “aynadan nöron” (mirror neuron) sistemi sayesinde, çevremizdeki insanların duygusal durumlarını anlamaya, yansıtmaya ve içselleştirmeye programlanmıştır. Stres de bu şekilde yayılır:

1. Sözsüz İpuçları: Stresli bir insanın;

   • Yüz ifadesi (kaşların çatılması, gergin bir ağız)

   • Beden dili (omuzların gerginliği, kolların kavuşturulması)

   • Ses tonu (keskin, tiz, hızlı veya titrek konuşma)

   • Davranışları (huzursuzluk, acelecilik, dalgınlık)
     Bunları gözlemleyen beynimiz, “Tehlike var!” sinyali alır ve kendi stres tepkisini harekete geçirmeye başlar.

2. Sözel İletişim: Stresli birinin endişeli, şikayet dolu, karamsar konuşmalarını dinlemek, bizim de aynı zihinsel çerçeveye girmemize neden olur.

3. Duygusal Empati: Sevdiğimiz birinin stresli olduğunu görünce, ona empati duyarız. Bu empati, onun stresini kendi stresimiz gibi hissetmemize yol açabilir. “Onun için endişeleniyorum” derken aslında kendimizi de stresli hissederiz.

Stres Öğrenmeyi Olumsuz Etkiliyor

Burkovik, beynimize gelen uyarıların hücreler arasında iletilip değerlendirilmesinde yaklaşık 500 milyar sinapsin görev aldığını söyledi ve sözlerine şöyle devam etti:

“Ancak onların yardımıyla düzenli bir biçimde düşünmek, öğrenmek, tanımak ve hatırlamak mümkün olur. Stres durumunda sinapsların işleyişi bozulur. Stres durumunda adrenalin ve noradrenalin oranı yükselir. Böyle bir durumda bir hücreye ulaşan impulslar bir diğerine geçemez. Bu an panik içinde olduğumuz gerginliği fazla miktarda yaşadığımız andır. Ne kadar iyi öğrenmiş olursak olalım öğrenme alanı bloke olur, bedensel tepkiler ile birlikte düşüncede blokajlar ortaya çıkar.

Ayrıca organizma alarm durumuna geçer ve bu nedenle negatif yönde hormonal reaksiyonlar dizisi oluşur ve düşünme ile kaydetme imkanı ortadan kalkar. Eğer öğrenme stressiz olarak, huzurlu ve sağlıklı biçimde gerçekleştiyse daha ayrıntılarla ve daha kalıcı olarak gerçekleşecektir.

Korku ve stres öğrenilenin tam algılanmamasını, anlaşılamamasını sağlayacaktır ve elbette ki arada pek çok kopukluklar olacaktır. Bu sonuç öğrenme için belirli düzeyde stresin yol açtığı kaygıya ihtiyaç olduğunu, herhangi bir kaygı olmadan öğrenmenin zor olduğunu gösteriyor.”

Stres Esnasında ve Sonrasında Etkiler Oluşuyor

Stres esnasında kişilerde bazı tepkilerin açığa çıktığını belirten Burkovik, “Kalp atışında hızlanma çarpıntı, göğüs ağrısı, kaslarda gerilim ve ağrı, kan basıncında yükselme, baş dönmesi, yorgunluk, bayılma hissi, uyuşma, yutkunma güçlüğü, ürperme, göz bebeklerinde büyüme, titreme, ateş basması, nefes alamama, mide bulantısı, sık idrara çıkma veya sıkışma hissi, adet sorunları, ağız kuruması, karın ağrısı ve ishal gibi tepkiler örnek olarak gösterilebilir.

Sağlığımızı tehdit eden stresin bir de uzun dönem etkileri var. Bunlar da baş ağrısından migrene dönüşmesi, kalp hastalığı, depresyon, hafıza rahatsızlıkları, diyabet, uyku bozuklukları, bağışıklık hastalıkları, psikosomatik hastalıklar, panik ataktan bozukluğa dönüşmesi, kanser, korkular ve fobiler şeklinde sıralanabilir”

Günümüzde Bulaşıcı Stres Neden Daha Yaygın ve Güçlü?

Günümüz koşulları, bulaşıcı stres için adeta bir “süper yayılıcı” ortam yaratıyor:

1. Sosyal Medya ve Dijital Bağlantı:

   • Sürekli Maruziyet: Sosyal medya haber akışları, olumsuz, korkutucu ve stres yüklü içeriklerle dolu. Bu içeriklere sürekli maruz kalmak, kronik bir stres haline yol açar.

   • Kıyaslama Stresi (FOMO): Başkalarının “mükemmel” hayatlarını görüp kendi hayatımızı kıyaslamak (“Fear Of Missing Out” – Kaçırma Korkusu) stres ve yetersizlik hissini tetikler.

   • Siber zorbalık ve linç kültürü: Dijital ortamdaki olumsuz etkileşimler doğrudan strese neden olur ve hızla yayılır.

2. Küresel Krizlerin Yakınlığı:

   • Pandemi, savaşlar, ekonomik krizler, iklim değişikliği gibi küresel sorunlar artık ekranlarımızdan ve akıllı telefonlarımızdan anbean evimize kadar giriyor. Bu “kolektif kaygı”, toplumun büyük bir kesimi tarafından paylaşılarak kitlesel bir stres dalgasına dönüşüyor.

3. Modern İş Yaşamı:

   • Açık ofisler: Fiziksel yakınlık, stresin mesai arkadaşları arasında hızla yayılmasına neden olur.

   • Yüksek iş yükü ve tükenmişlik: Tükenmişlik sendromu yaşayan bir yönetici veya ekip arkadaşı, bu durumu farkında olmadan tüm ekibe yayabilir.

   • Sürekli erişilebilirlik: İş e-postaları ve mesajlarının artık ofis dışında da takip edilmesi, iş stresinin aile ve özel yaşama “bulaşmasına” izin verir.

4. Belirsizlik İklimi:

   • Geleceğe dair belirsizlik (iş güvenliği, ekonomik istikrar, dünyanın geleceği) insanları daha hassas hale getirir. Zaten gergin olan bir zihin, çevresel stres sinyallerine karşı daha duyarlıdır ve daha çabuk “yakalanır”.

Bulaşıcı Stresten Nasıl Korunabiliriz?

Kendimizi bir hastalıktan korur gibi bulaşıcı stresten de korumak mümkün:

1. Farkındalık: Stresin bulaşıcı olduğunu bilmek, ilk ve en önemli adımdır. “Bu stres bana mı ait, yoksa bir başkasından mı bulaştı?” diye sormak, onu yönetmenin kapısını açar.

2. Dijital Detoks: Sosyal medya ve haber akışlarına belirli sürelerle sınırlama getirin. Olumsuz içerik paylaşan hesapları mute’lemekten çekinmeyin.

3. Duygusal Sınırlar Koymak: Sürekli şikayet eden, negatif enerji yayan insanlarla (zehirli insanlar) geçirilen zamanı sınırlandırın. Onlara destek olmaya çalışırken kendi ruh sağlığınızı ihmal etmeyin.

4. Kendi Stres Yönetiminizi Geliştirin:

   • Nefes egzersizleri ve meditasyon: Anlık stres tepkisini yatıştırmada çok etkilidir.

   • Fiziksel aktivite: Stres hormonlarını doğal yollarla atmak için en iyi yöntemlerden biridir.

   • Doğada zaman geçirmek: Doğanın sakinleştirici etkisi kanıtlanmıştır.

5. Pozitif Bağlantılar Kurun: Size iyi gelen, enerjinizi yükselten, olumlu insanlarla vakit geçirin. Pozitif duygular da en az stres kadar bulaşıcıdır!

Bulaşıcı Stresi Azaltmaya Yardımcı Olacak Tavsiyeler…

Uzman Klinik Psikolog Dr. Yıldız Burkovik, stresi azaltmaya yardımcı olacak eylem ve aktiviteleri şöyle sıraladı:

• Fiziki Egzersizler (Spor)
• Müzik
• İçini Dökme ve Stres Danışma
• Dua
• Aile ve Grup Dayanakları / Grup Desteği
• Stres Durumunun İyi ve Doğru Tahlili (Problem Solving)
• Boş Kalmamak
• Beslenme Alışkanlığı / Sağlıkta Haber.

Sağlıkta Haber ile sağlık alanındaki gelişmeler ve uzman açıklamalarını takip edin. Sağlıkta Haber güncel sağlık haberleri için güvenilir adresiniz.

Sağlıkta Haber: Güvenilir ve Güncel Sağlık Haberleri Kaynağınız